Διπλή απειλή για την οικονομία και την κοινωνία

TOY BAΣΙΛΗ Σ. ΚΑΝΕΛΛΗ

Με μια διπλή απειλή βρίσκεται αντιμέτωπη η οικονομία και η χώρα. Από τη μια οι φόβοι για το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής που πρέπει να εφαρμοστεί και που ήδη προκαλεί σοβαρές πολιτικές αναταράξεις.

Από την άλλη, η «βουβή» οργή μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού που καλείται να αντιμετωπίσει μείζονα οικονομικά προβλήματα και ταυτόχρονα έχει απαξιώσει πλήρως το πολιτικό σύστημα. Περίπου 2 εκατ. ψηφοφόροι απομακρύνθηκαν από τις κάλπες την τελευταία δεκαετία και πρόκειται για μια μεγάλη «μάζα» που δεν αισθάνεται καμιά «σύνδεση» με τα πολιτικά κόμματα. Που δεν πιστεύει στους σωτήρες, δεν ελπίζει, είναι εξοργισμένη και είναι έτοιμη να εκραγεί.

Οι επόμενοι τρεις μήνες χαρακτηρίζονται ήδη «κολασμένοι» για τον Αλέξη Τσίπρα και την κυβέρνηση, καθώς πρέπει να πάρει πολύ σοβαρές αποφάσεις και να εφαρμόσει μέτρα εξαιρετικά σκληρά, που δεν έχουν καμιά σχέση με τις αριστερές πολιτικές τις οποίες υπόσχονταν πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου. Η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει την πρόκληση της σταθεροποίησης της οικονομίας, την ίδια στιγμή που επιβάλλει μέτρα τα οποία θα διατηρήσουν την ύφεση, θα αυξήσουν την ανεργία, θα μειώσουν περαιτέρω τα εισοδήματα των πολιτών. Την ίδια στιγμή οι Ελληνες, με τη συμπεριφορά τους στις πρόσφατες εκλογές, στέλνουν ένα μήνυμα σε όλο το πολιτικό σύστημα. Οτι αρνούνται αυτή τη φορά να «βάλουν πλάτη» και απαξιώνουν πλήρως τους υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς. Ετσι, τα σύννεφα πάνω από τη χώρα γίνονται όλο και πιο βαριά και το 2016 ίσως είναι χρονιά - ορόσημο για το μέλλον της Ελλάδας.

Ο «μεγάλος θυμός» στην ελληνική κοινωνία
Περισσότεροι από 2 εκατ. Ελληνες απορρίπτουν το πολιτικό σύστημα και είναι έτοιμοι να εκραγούν

Αντιμέτωποι με ένα μείζον κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα θα βρεθούν σύντομα τόσο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛΛ όσο και το ίδιο το πολιτικό σύστημα της χώρας, το οποίο χρόνο με τον χρόνο απαξιώνεται στα μάτια των πολιτών. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ανακατατάξεις στα κόμματα, αλλά και να ανοίξει το «καπάκι» της οργής μιας κοινωνίας, η οποία βιώνει επί πέντε χρόνια μια πρωτοφανή οικονομική κρίση. Είναι η αποστασιοποίηση μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος από τις πολιτικές εξελίξεις, από την προσπάθεια ανασύνταξης των κομμάτων που υποδηλώνει μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης, ενός χάσματος μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας και βεβαίως την κρίση που περνά η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία.

Ερευνα που διεξήγαγε η εταιρεία Metron Analysis με βάση τα στοιχεία της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης, και η οποία παρουσιάστηκε σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου σε συνεργασία με το Ιδρυμα «Κόνραντ Αντενάουερ», αποκαλύπτει την ανθρωπογεωγραφία της σημερινής Ελλάδας.

Αλλά καταλήγει σε ένα πολύ ανησυχητικό συμπέρασμα, το οποίο θα πρέπει να λάβει υπόψη της και η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση. Η αποστασιοποίηση από τα πολιτικά δρώμενα περισσότερων από 2 εκατ. Ελλήνων, η όλο και λιγότερη «δέσμευση» των πολιτών με τα κόμματα θέτει τις βάσεις για μια κοινωνική αναταραχή όταν τα σκληρά μέτρα του Μνημονίου θα εφαρμοστούν και θα πρέπει ο ελληνικός λαός να πληρώσει τον βαρύ «λογαριασμό». Ειδικά μετά από πέντε χρόνια Μνημονίων, αποσάθρωσης των κοινωνικών δομών, απώλειας του 1/3 του εισοδήματος των πολιτών, βαθιάς ύφεσης, τεράστιας ανεργίας και φυγής χιλιάδων νέων στο εξωτερικό.

Οι Ελληνες πολίτες, κυρίως οι μικρές ηλικίες, με βάση τη συμπεριφορά τους στις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου, στέλνουν ένα ηχηρό μήνυμα κυρίως στα δύο κόμματα της συγκυβέρνησης: Οτι δεν μπορούν να περιμένουν τη στήριξή τους από την ελληνική κοινωνία. Αλλά κι ότι δεν μπορεί κανένα κόμμα στην Ελλάδα να αισθάνεται σίγουρο ότι οι πολίτες θα «βάλουν πλάτη» για να υπάρξει ανασύνταξη του κομματικού - πολιτικού συστήματος.

O φόβος
Οι επόμενοι μήνες που θα κρίνουν την επιτυχία του προγράμματος, την οριστική αποφυγή του κινδύνου ενός Grexit, το μείζον ζήτημα της ανάπτυξης, της «ανάστασης» ή της ολικής κατάρρευσης των επιχειρήσεων, της επιστροφής των επενδυτών στην Ελλάδα αλλά και της έναρξης του διαλόγου για το χρέος, θα είναι εξαιρετικά δύσκολοι. Για την κυβέρνηση, τη Βουλή, ολόκληρη τη χώρα. Κι ένας λόγος που κάποιοι φοβούνται ότι ήδη μαζεύονται ξανά απειλητικά σύννεφα πάνω από την Ελλάδα είναι ακριβώς διότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας είναι πλήρως αποστασιοποιημένο, μοιάζει με «χύτρα έτοιμη να εκραγεί».

Το στοιχείο αυτό αποκαλύπτεται από την έρευνα της Metron, η οποία δείχνει ότι από το 2004 μέχρι σήμερα, από τη χρονιά-ορόσημο που η χώρα μας έχοντας ήδη εισέλθει στη ζώνη του ευρώ διοργάνωνε τους Ολυμπιακούς αγώνες, πάνω από 2 εκατομμύρια πολίτες εγκατέλειψαν τις κάλπες αποφασίζοντας να μην ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Πρόκειται για το 1/5 περίπου του ελληνικού λαού που αποστασιοποιείται πλήρως από τα δρώμενα. Μάλιστα, στις πρόσφατες εκλογές η αποχή ήταν μεγαλύτερη κατά 670 χιλ. ψηφοφόρους, σε σχέση με την αναμέτρηση του Ιανουαρίου. Ακόμη πιο δραματικό είναι το στοιχείο που αναφέρει ότι μόλις το 55% των ψηφοφόρων αισθάνεται ταύτιση με το κόμμα που ψήφισε στις πρόσφατες εκλογές, ποσοστό που μειώθηκε κι άλλο σε σύγκριση με τις εκλογές του Ιανουαρίου, που ανήλθε στο 58%. Επίσης, το 17% του εκλογικού σώματος αποφάσισε ποιον θα ψηφίσει πάνω από την κάλπη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο κόσμος απο-πολιτικοποιείται, δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν συνδέεται με κανένα κόμμα και είναι έτοιμος να εκραγεί όταν ο κόμπος θα φτάσει στο χτένι.

Οπως αναφέρει η έρευνα: «Η εξέλιξη αυτή, η σταδιακή ενίσχυση της αποχής από τις κάλπες, δεν είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης μόνο. Η διαχρονική κάμψη η οποία ξεκινά από το 2004 και μετά, αποτυπώνει την κρίση εμπιστοσύνης στην οποία εισέρχεται το πολιτικό σύστημα μετά την ιστορική αποτυχία της ‘κεφαλαιοποίησης’ των Ολυμπιακών Αγώνων, η οποία συμπίπτει με την ευρωπαϊκή στασιμότητα στην πορεία της ολοκλήρωσής της.

Είναι με άλλα λόγια το αποτέλεσμα της έλλειψης στρατηγικού προσανατολισμού και της εμπέδωσης της κυριαρχίας μιας αντίληψης που θεωρεί την ανάπτυξη και τη διαρκή ευημερία δεδομένες, παραβλέποντας ότι τα χειμαζόμενα στρώματα δεν μπορούν να βρουν μια θέση σε αυτή τη δαπανηρή ζωή. Η άποψη αυτή στηρίζεται στην παρατήρηση ότι η αυξανόμενη αποχή από την εκλογική διαδικασία δεν είναι κοινωνικά ισόρροπη. Όπως φαίνεται από τα συγκριτικά στοιχεία που ακολουθούν από τα exit polls του 2004 και το τωρινό, το σημερινό εκλογικό σώμα συγκριτικά με εκείνο του 2004 είναι:

1. Πιο ηλικιωμένο
2. Mε υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο
3. Με ενισχυμένη την παρουσία των συνταξιούχων

Στα πολύ σημαντικά στοιχεία για το πώς έχει διαμορφωθεί το εκλογικό σώμα συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

• Οι νέοι και ιδίως αυτοί που έχουν χαμηλά εκπαιδευτικά «προσόντα» έχουν απομακρυνθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από την εκλογική διαδικασία. Για παράδειγμα, οι ψηφοφόροι ηλικίας 25-34 από 22% το 2004 υποχώρησαν σε 14% φέτος.
• Το εκλογικό σώμα σταδιακά «γηράσκει» και η παρουσία μέσα σε αυτό των ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων, αποτυπώνει το τεράστιο διαγενεακό πρόβλημα της χώρας. Από 31% οι ψηφοφόροι ηλικίας άνω των 51 ετών έχουν φτάσει το 39%.
• Από το 2009 και μετά, πραγματοποιήθηκαν μέσα σε έξι χρόνια τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις και συγκροτήθηκαν επτά κυβερνήσεις με μέσο χρόνο θητείας, τους δέκα μήνες. Οπως αναφέρει η έρευνα το στοιχείο δείχνει το μέγεθος του προβλήματος και της περιορισμένης αποτελεσματικότητας της διακυβέρνησης.
• Η απορύθμιση των κομματικών ταυτοτήτων δεν αποτυπώνεται μόνο στην τεράστια αποχή. Σχεδόν ένας στους τρεις ψηφοφόρους (30%) αποφάσισε τι θα ψηφίσει την τελευταία εβδομάδα και το ειδικά το 17% την Κυριακή, την ημέρα της εκλογής. Ειδικά στις νέες ηλικίες (18 έως 34 ετών) το ποσοστό όσων αποφάσισαν την τελευταία στιγμή, δηλαδή την Κυριακή, έφτασε το 25%.
• Η ανάλυση των αποτελεσμάτων δείχνει ότι το 35% εξ αυτών επέλεξε ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το ποσοστό της ΝΔ ήταν μόλις 18%. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε διαφορά τριών ποσοστιαίων μονάδων κυριολεκτικά πάνω στην κάλπη και επιπλέον άλλων 2,5% την τελευταία εβδομάδα.

Το τρίμηνο «φωτιά» για την οικονομία

Το τρίμηνο που θα καθορίσει τις εξελίξεις όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στην πολιτική διέρχεται η χώρα. Από τώρα, για την ακρίβεια την επόμενη της παροχής ψήφου εμπιστοσύνης της Βουλής επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης έως και τις παραμονές των εορτών των Χριστουγέννων θα δοκιμασθούν οι αντοχές όλων.

Της κοινωνίας, πρωτίστως, που θα αρχίσει να νιώθει τα μέτρα του τρίτου μνημονίου, της συνοχής της κυβέρνησης που θα πρέπει να το νομοθετήσει, αρχής γενομένης από την προσεχή εβδομάδα με τα 48 προαπαιτούμενα και της αντιπολίτευσης που κλίνει στο γνωστό «όχι σε όλα».

Στο τέλος του τριμήνου, μέσα στο οποίο συμπυκνώνεται ο χρόνος και οι ελπίδες όλων, θα καταδειχθεί εάν η οικονομία μπορεί να βλέπει φως στην άκρη του σκοτεινού τούνελ και να δημιουργούνται οι απαραίτητες συνθήκες και προοπτικές για έξοδο από την κρίση.

Η κυβέρνηση πάλι μόνο τότε θα είναι σε θέση να υπολογίσει εάν πράγματι μπορεί να μετράει με όρους τετραετίας, όπως επανειλημμένα έχει δηλώσει ο πρωθυπουργός. Η πρώτη μεγάλη δοκιμασία έρχεται εντός της εβδομάδας. Η κυβέρνηση προανήγγειλε ότι επιλέγει να φέρει όλα τα προαπαιτούμενα του τρίτου μνημονίου με ένα νομοσχέδιο, το οποίο θα ψηφισθεί από τη Βουλή. Η αγωνία της για τυχόν αντάρτες βουλευτές που θα θελήσουν να διαχωρίσουν τη θέση τους είναι έκδηλη.

Το καταδεικνύει το γεγονός ότι όλα τα προαπαιτούμενα είχε αρχικά σχεδιασθεί να περιληφθούν σε ένα νόμο, θυμίζοντας την τακτική του ενός νόμου με ένα άρθρο που ακολουθήθηκε και από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Ως δικαιολογία η κυβερνητική εκπρόσωπος είχε προβάλει ότι «ο χρόνος επιβάλλει να είναι ένα νομοσχέδιο και θα πρέπει να έχει ψηφιστεί περίπου έως τις 15 Οκτωβρίου για να προχωρήσουμε στην πρώτη αξιολόγηση».

Αλλά ο φόβος να εκδηλωθούν αντιδράσεις για πολλά από τα προαπαιτούμενα, όπως το άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων (συμβολαιογράφοι, μηχανικοί, δικαστικοί επιμελητές, το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων, οι πλειστηριασμοί) και η νέα ρύθμιση για την αποπληρωμή χρεών προς το Δημόσιο, αναγκάζει την κυβέρνηση να οργανώσει αμυντικά οχυρά. Τελικά το νομοσχέδιο θα είναι ένα, αλλά τα άρθρα περισσότερα του ενός.

«Αγκάθι», ωστόσο, θα είναι οι αλλαγές στο ασφαλιστικό και σε πρώτη φάση η μείωση των συντάξεων, την οποία ήδη έχει ανακοινώσει ο αρμόδιος υπουργός.

Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι οι φορολογούμενοι θα δοκιμασθούν σκληρά στο δ΄ τρίμηνο, καθώς εκτός των υπολειπόμενων δόσεων του φόρου εισοδήματος, θα πληρώσουν και τον ΕΝΦΙΑ από το τέλος Οκτωβρίου, τα τέλη κυκλοφορίας έως το τέλος του έτους και τις δόσεις για τα ληξιπρόθεσμα χρέη.

Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση υποχρεώνεται να προχωρήσει στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Η όλη διαδικασία, υπό κανονικές συνθήκες, θα έχει περατωθεί έως τις 15 Νοεμβρίου, ώστε να υπάρχει ασφαλής χρόνος για την εφαρμογή πριν λήξει το 2015.

Εάν υπάρξει καθυστέρηση και η ανακεφαλαιοποίηση συντελεσθεί πλέον το 2016 κινδυνεύει αυτή να γίνει και με συμβολή των καταθετών, τουλάχιστον εκείνων που διαθέτουν αποταμιεύσεις άνω των 100.000 ευρώ.

Και μέσα σ’ αυτόν τον ορυμαγδό και τον πυκνό σε μέτρα χρόνο, το Μαξίμου έχει να διαχειρισθεί τις συνέπειες από τη μεγάλη ύφεση που υπολογίζεται στο 5,4% στο τρίμηνο.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υποχώρηση του ΑΕΠ μετά την εφαρμογή των δύο προηγούμενων μνημονίων, όπου χάθηκε το 25% του εθνικού πλούτου.

Η ύφεση αυτή, που θα συνεχιστεί με χαμηλότερους βέβαια ρυθμούς και το 2016, θα προσθέσει νέους ανέργους στις μακροσκελείς λίστες και προκαλεί τον μεγάλο πονοκέφαλο της κυβέρνησης.

Ο Αλέξης Τσίπρας με τη δεύτερη κυβέρνησή του έχει να αντιμετωπίσει δύο στοιχεία που δεν κολακεύουν καμία κυβέρνηση της αριστεράς.

Η ανεργία το 2016 θα εκτιναχθεί στο 27,1% με βάση τις προβλέψεις του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος θα φθάσει στο 198% του ΑΕΠ σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών ή στο 206% σύμφωνα με το ΔΝΤ. Είναι αυτά τα δύο ποσοστά που θα βαραίνουν για αρκετό ακόμη χρόνο την κυβέρνηση Τσίπρα.

hmerisia